Kalash Solstice: Greeks in Kalash valleys - Giannis Manolidakis 1985 -1992 [Kalash songs]

Ιμαλάϊα – Ινδικός Καύκασος

Το ενδιαφέρον μου για την έρευνα αυτή ξεκίνησε πριν από αρκετά χρόνια. Από το 1985 έως το 1992 πραγματοποίησα τρία προπαρασκευαστικά ταξίδια και δύο ερευνητικές αποστολές στη Βόρεια Ινδία , στο Βόρειο Πακιστάν και στο Βόρεια Αφγανιστάν. Το πώς βρέθηκαν οι έλληνες σ’ αυτούς τους τόπους, είναι ελάχιστα γνωστό στον περισσότερο κόσμο.

Η έρευνα που πραγματοποιώ είναι εθνομουσικολογική και αντικείμενό της είναι τα όποια Ελληνικά ίχνη έχουν διατηρηθεί κυρίως μέσω της μουσικής, που όπως και η γλώσσα, οδηγεί στις ρίζες. Με την παράλληλη δε συλλογή στοιχείων από την γλώσσα, τους μύθους, τη θρησκεία, τα ήθη, τα έθιμα και την καθημερινή ζωή των κοινοτήτων που ερευνώ και με την συνεργασία διαφόρων επιστημόνων, ελπίζω να διαμορφωθεί τελικά μια αφαιρετική εικόνα, που θα οδηγήσει σε ασφαλέστερα επιστημονικά συμπεράσματα.

α. Ινδικός Καύκασος- Νουριστάν και Τσιτράλ

Οι δύο αυτές επαρχίες βρίσκονται βορειοδυτικά του Χιματσάλ Πραντές στις νότιες υπώρειες του Ινδικού Καυκάσου και τέμνονται από τα σημερινά σύνορα του Πακιστάν με το Αφγανιστάν. Έως τα τέλη του 1900 το Νουριστάν και μέρος της επαρχίας Τσιτράλ ήταν ενωμένα και γνωστά ως Καφιριστάν, δηλ. η γη των απίστων, οριοθετώντας έτσι την περιοχή, όπου οι άνθρωποι πίστευαν ακόμη σε μιαν αρχαία παγανιστική θρησκεία. Κατά την παράδοση, ο Αλέξανδρος ένωσε τις δύο αυτές επαρχίες σε ενιαία διοίκηση η οποία διατηρήθηκε μέχρις ότου το μεγαλύτερο μέρος του Καφιριστάν, αυτό που βρίσκεται σήμερα στο Πακιστάν εξισλαμίστηκε δια της βίας και ονομάστηκε Νουριστάν, δηλ. η γη των πιστών. Έμεινε ένα μικρό μέρος, η σημερινή γη των Καλάς που βρίσκεται στο Πακιστάν, όπου οι άνθρωποι πιστεύουν ακόμη στην παλιά τους θρησκεία. Οι Νουριστανοί και οι Καλάς παρόλο που σήμερα χωρίζονται από θρησκεία και σύνορα, δεν σταμάτησαν ποτέ τις μεταξύ τους σχέσεις που διατηρούν ακόμα πολλά κοινά στοιχεία στον πολιτισμό τους.

α.1. Νουριστάν (Β.Α. Αφγανιστάν)

Χωρίζεται στο Ανατολικό, Κεντρικό και Δυτικό Νουριστάν όπου υπάρχουν πάνω από 100 μικρά και μεγάλα χωριά, σκαρφαλωμένα σε απότομες πλαγιές σαν φυσικά φρούρια. Λόγω του μακροχρόνιου πολέμου και της πολιτικής αστάθειας στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει κεντρική διοίκηση και το κάθε χωριό αυτοδιοικείται από το ¨Ντημο-κουντ», τη σύναξη δηλ. του Δήμου.

Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, λιγότερο δε με την γεωργία και το εμπόριο πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων.

Τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά που κυριαρχούν εδώ είναι μεσογειακά, ενώ οι γυναίκες σε αντίθεση με τις άλλες μουσουλμάνες δεν καλύπτουν την κεφαλή τους και οι άνδρες μιλούν με υπερηφάνεια για τον χιλιόχρονο αγώνα της φυλής τους. Λένε πως κατάγονται από τους κουρασμένους και πληγωμένους στρατιώτες του Αλεξάνδρου που έμειναν εκεί και παντρεύτηκαν ντόπιες γυναίκες. Στην προφορική τους παράδοση θυμούνται με πολλές λεπτομέρειες την εκστρατεία του Σικαντέρ Μαχντουνί στην περιοχή τους.

Οι ηχογραφήσεις που έχουμε εδώ γίνανε στο χωριό Ζαντσιγκάλ της κοιλάδας Βαιγκαλ του κεντρικού Νουριστάν. To τραγούδι στη διάλεκτο Βαιγκάλ λέγεται «Αλόλ» και ίσως είναι παραφθορά του ρήματος «λαλώ».

Στο Νουριστάν αλλά και στους Καλάς ιδίως τα ιστορικά και θρησκευτικά τραγούδια πολλές φορές αρχίζουν και τελειώνουν με τις λέξεις «Λέω, λαλέω, λαλώ». Εδώ οι άνθρωποι τραγουδούν συνήθως σε ομάδες, άλλοτε άνδρες και γυναίκες μαζί και άλλοτε ξεχωριστά. Τα τραγούδια συνοδεύονται από τη λύρα του Νουριστάν – το «Γουάζ» - από διάφορα κρουστά και παλαμάκια και συχνά είναι ιστορικά και ηρωικά. Η τετράχορδη λύρα του Νουριστάν είναι το μόνο όργανο του είδους στην Ασία, θυμίζει αρχαίο ελληνικό όργανο και παίζει συνήθως συνοδευτικό ρόλο. Η φλογέρα είναι επίσης ένα πολύ αγαπητό όργανο που παίζει κυρίως χορευτικούς σκοπούς.

α.2.Καλάς

Στην επαρχία Τσιτράλ του Βορειοδυτικού Πακιστάν βρίσκονται οι τρεις απόμερες κοιλάδες των Καλάς, Ρουμπούρ, Μπουμπουρέτ και Μπιρίρ. Στις κοιλάδες αυτές υπάρχουν 27 μικρά χωριά. Σε άλλα ζουν μόνο Καλάς, σε άλλα είναι ανάμεικτοι με Μουσουλμάνους, ενώ σε ορισμένα ζουν Νουριστανοί πρόσφυγες. Τυπικά οι Καλάς ανήκουν στην Διοίκηση του Τσιτράλ αλλά ουσιαστικά αυτοδιοικούνται από τη σύναξη των γερόντων του κάθε χωριού.

Η οικονομία τους βασίζεται στην κτηνοτροφία κατά πρώτο λόγο και στην γεωργία. Οι φυσιογνωμίες των ανθρώπων όπως και στο Νουριστάν δεν μοιάζουν με αυτές των γειτονικών λαών. Οι Καλάς καλλιεργούν αμπέλια και φτιάχνουν κρασί, οι δε γυναίκες τους έχουν προγαμιαίες σχέσεις και σε αντίθεση με τις μουσουλμάνες δεν έχουν περιορισμένη θέση στην κοινωνία. Οι Καλάς όπως και οι Νουριστανοί χρησιμοποιούν καρέκλες και τραπέζια, ενώ η χρήση της καρέκλας είναι άγνωστη στην παράδοση της Ανατολής. Η γλώσσα τους λέγεται Καλάσσα , είναι συγγενική με αυτή του Νουριστάν και διαφοροποιείται σε διαλέκτους στην κάθε κοιλάδα.

Η θρησκεία των Καλάς είναι πολυθεϊστική. Υπάρχει μια πλειάδα τοπικών θεοτήτων, αρσενικών και θηλυκών , καθώς και οι αγγελιοφόροι των θεών που λατρεύονται σε υπαίθρια ιερά με σπονδές και θυσίες ζώων και όπου δεν έχουν πρόσβαση οι γυναίκες.

Η μουσική στους Καλάς είναι συνδεδεμένη με τη ζωή τους. Τραγουδούν πολύ και οι γυναίκες πάνε με τη φλογέρα στα χωράφια. Τα τραγούδια του διακρίνονται σε αργά, τα μεσαία και τα γρήγορα. Οι μελωδίες είναι παλιές και ορισμένες και τις χρησιμοποιούν για να τραγουδήσουν είτε αρχαίες ιστορίες είτε σύγχρονα θέματα. Στις θρησκευτικές γιορτές τραγουδούν και χορεύουν κυκλικά και αγκαλιαστά συνοδεία τυμπάνων. Το βασικότερο μουσικό όργανο των Καλάς είναι μια ξύλινη φλογέρα με 5 τρύπες , με την οποία παίζουν τους χορευτικούς σκοπούς τους, καθώς και σκοπούς του Νουριστάν και του Τσιτράλ που ήταν άλλοτε δικός τους τόπος. Υπάρχουν ηχογραφήσεις και από τις τρεις κοιλάδες.